Tarımda kullanılacak sulama sularının kalite özelliklerinin bilinmesi çok önemlidir. İyi vasıfta olmayan sular ile sulanan topraklar tuzlulaşabilir, çoraklaşabilir veya içinde bulunan zehirli maddelerin zehirleyici etkilerinin sonucu olarak, bitki gelişmesini geriletir ve hatta durdurabilir. Bu nedenle tarım alanlarının sulanmasında kullanılacak suların kullanılıp kullanılamayacaklarının önceden laboratuvarlarda analiz ettirilmek suretiyle belirlenmesi gerekir. Ancak laboratuvar analizleri sonunda sulamaya uygun oldukları saptanan sular sulamada güvenle kullanılabilirler.
Su Numunelerinin Alındıkları Yerler
Su numunesinin alınmasında, örneğin alındığı su varlığını en iyi bir şekilde temsil etmesine çok dikkat edilmelidir. Aslına ve usulüne uygun olarak alınmayan su numunelerinin analiz sonuçları esas suyun özelliklerini tam olarak yansıtamayacağı için yapılan bütün emek ve masraflar boşa gider. Böylece su analizlerinden beklenen faydada sağlanamamış olur.
Tarımda kullanılan sular;
- Akarsular,
- Durgun sular,
- Yeraltı suları,
olarak üçe ayrılırlar.
Akarsuların en önemlileri nehir, ırmak, çay, dere ve çeşme sularıdır. Durgun sular, göl ve birikinti sularıdır. Yeraltı suları ise kuyu, derin kuyu, artezyen suları olarak düşünülebilir.
Numuneler akarsuların durgun olmayan ve en hızlı bir şekilde akan yerinin orta kısmından alınır. Göllerde ise gölün en çok suyu olan derin kısımlarının üstünden, biraz derininden ve daha derininden olmak üzere çeşitli derinliklerinden numuneler alınır. Göle akan dere ağızlarından numune alınmaz.
Tulumba ile çekilen kuyu sularından numune almak için önce tulumba veya motopomp 15–20 dakika boşa çalıştırılır ve sonra numune alınır.
Gerekirse kuyu suyunun değişik derinliklerinden de numune alınabilir.
Sulama suyunun kalitesin, belirlemek amacıyla alınacak su numuneleri genellikle sulanacak alana açılan kanalın baş tarafından alınmalıdır.
Su Numunelerinin Alınma Zamanı
Sular özellikleri bakımından mevsimden mevsime ve hatta aydan aya büyük değişiklik gösterebildikleri gibi aynı ay içinde bile sularda büyük değişiklikler görülebilir. Örneğin yağmurdan sonra kabaran dere, çay sularının tuz kapsamları büyük ölçüde değişebilir.
Çiftçiyi daha çok sulama mevsimindeki suyun kalitesi ilgilendireceğine göre; en uygun numuneler sulama mevsiminde alınan numunelerdir.
Su Numunelerinin Alınma Şekli ve Laboratuvara Gönderilmesi
Alınan su numuneleri, 1.5-2 litrelik cam şişe ve plastikten (polietilen) yapılmış numune kaplarına konur. Numune kaplarının çok temiz olmasına dikkat edilir. Temiz olan bu kap (şişe9 ayrıca numunesi alınacak su ile 4-5 defa yıkanır, sonra su şişenin ağzına kadar doldurulur. Şişe ile tıpa arasında boşluk bırakılmaz. Bu şekilde numune alınan şişenin ağzı temiz mantar veya plastik bir tıpa ile kapatılır. Ayrıca tıpa düşmesin diye bir iple şişenin ağzı bağlanır. Şişenin ağzına birde etiket bağlanır. Aynı şekilde bir etikette şişe üzerine yapıştırılır. Bu etiketlerin üzerine numuneyi alanın adı, numunenin alındığı yer ve tarih ile numune numarası yazılır (şekil 6).
Numunenin alındığı yerde ayrıca, örneği ilişikte gösterilmiş olan bir bilgi kâğıdı doldurulur.
Bu şekilde alınan su numunelerinin bulunduğu şişelerin, birbirine çarparak kırılmaması için gerekli önlemler alınır. Ayrıca doldurulan bilgi kâğıdı da katlanarak sandığa konur ve sandık kapatılarak çivilenir. Numune kabı olarak cam şişe kullanıldı ise sandığın üzerine adresten ayrı olarak “kırılacak eşya” yazılır.
Bu şekilde hazırlanan numuneler posta, kargo veya herhangi bir vasıta ile yada kişinin kendisi tarafından en yakın toprak analiz laboratuvarına gönderilir yada getirilir. Aynı zamanda numune sahibi toprak analiz laboratuvarına analiz istemini bildirir bir dilekçe ile de müracaat eder.
Genel olarak, numunenin alınması ile laboratuvarda analize başlanması arasında geçen süre azaldıkça, analiz sonuçları daha güvenilir olabilmektedir. Su numunelerinin alındıktan sonra analize alınıncaya kadar uzun süre beklemesi halinde; suda cereyan edecek kimyasal ve biyolojik faaliyetler numunenin bileşimini değiştirebilmektedir. Bu nedenle su numuneleri alınır alınmaz en kısa zamanda ve en seri vasıta ile laboratuvara gönderilmek suretiyle analize alınmaları sağlanmalıdır.
Laboratuvarda yapılan gerekli analizler sonunda numunelerin sulama yönünden kaliteleri ve bununla ilgili tavsiyeleri bildirir rapor laboratuvar yetkililerince düzenlenerek nımune sahibinin adresine gönderilir.
Genel olarak, numunenin alınması ile laboratuvarda analize başlanması arasında geçen süre azaldıkça, analiz sonuçları daha güvenilir olabilmektedir. Su numunelerinin alındıktan sonra analize alınıncaya kadar uzun süre beklemesi halinde; suda cereyan edecek kimyasal ve biyolojik faaliyetler numunenin bileşimini değiştirebilmektedir. Bu nedenle su numuneleri alınır alınmaz en kısa zamanda ve en seri vasıta ile laboratuvara gönderilmek suretiyle analize alınmaları sağlanmalıdır.